Do podziału majątku dorobkowego małżonków może dojść albo w wyniku rozwodu i wyroku sądowego albo na skutek zawarcia przed notariuszem umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej wraz z umową o podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności.

Podział majątku nie zawsze wiąże się tylko z rozwodem. Małżonkowie mogą chcieć ustanowić rozdzielność majątkową także ze względu np. na kwestie biznesowe – chęć oddzielenia majątku i zobowiązań z działalności gospodarczej od majątku osobistego, czy kwestie rodzinne.

Sam podział majątku pomiędzy małżonków nie wywyołuje jeszcze skutków podatkowych. Problem może pojawić się w momencie sprzedaży nieruchomości nabytej do majątku wspólnego, a sprzedawanej po rozwodzie i podziale majątku.

 

Przykładowo.

Małżonkowie X nabyli nieruchomość do majątku wspólnego w 2010 roku. W 2017 roku dokonują podziału majątku. W 2018 roku nieruchomość zostaje sprzedana.

Generalna zasada brzmi: sprzedaż nieruchomości po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie nie podlega opodatkowaniu.

Zatem licząc od grudnia 2010 roku, małżonkowie X mogliby wspólnie sprzedać nieruchomośc bez podatku począwszy od stycznia 2016 roku.

Jednakże w 2017 roku małżonkowie ustanowili rozdzielność majątkową i dokonali podziału majątku wspólnego – bez znaczenia była tu przyczyna rozwód i wyrok sądu, czy wspólna decyzja w trakcie trwania małżeństwa i umowa u notariusza.

• jeżeli podzielili nieruchomość po równo – każdy dostał ½ udziału we własności nieruchomości – probemu nie będzie. Mogą sprzedać swoje udziały bez podatku w 2018 roku;

• jeżeli jeden z małżonków zmarł i drugi odziedziczył po nim nieruchomość – również nie będzie podatku, potwierdziła to uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 maja 2017 r. (sygn. akt II FPS 2/17), w związku z którą Minister Finansów wydał niedawno interpretację ogólną (z 8 lutego 2018 r. nr DD2.8201.3.2017.KBF);

• jeżeli jeden z małżonków otrzymał całą nieruchomość (i na przykład spłaca drugiego, albo przejmuje w zamian zobowiązanie kredytowe wobec banku) – powstaje problem jak opodatkować ½ nieruchomośc „nabytą” w 2017 roku w wyniku podziału majątku.

W takim przypadku urzędy skarbowe uznawały, że ½ nieruchomości była nabyta w 2010 roku – zatem mogła być sprzedana bez podatku, ale pozostała ½ nieruchomości przydzielona w wyniku podziału majątku wspólnego, została „nabyta” w 2017 roku, zatem jeśli będzie sprzedana w 2018 roku będzie trzeba zapłacić od sprzedaży podatek PIT (19%).

Doprowadzało to do absurdalnych sytuacji, w których małżonkowie pomimo, że kupili wspólnie mieszkanie przykładowo 15 lat temu, musieli czekać kolejne 5 lat z jego sprzedażą po rozwodzie, bo przy podziale majątku dorobkowego nabyli jego część na nowo i termin 5 lat biegł od nowa.

Zatem pozostawało im:

• zapłacić podatek;
• przeznaczyć środki ze sprzedaży mieszkania na własne cele mieszkaniowe (w ciągu 2 lat); albo
• czekać ze sprzedażą 5 lat.

Przy zapłacie podatku kolejnym problemem było to, co można uznać za koszt uzyskania przychodu –historyczną cenę nabycia mieszkania? Spłatę byłego małżonka? Nakłady z majątku osobistego na nieruchomość? Przejęcie kredytu ? Kwestie te są bardzo istotne, ponieważ wpływają na wysokość podatku do zapłaty:

Przychód – Koszt = Dochód

Podatek = 19% x Dochód

Od nowego roku skarbówka zmieniła zdanie i zaczęła uznawać, że datą nabycia całości nieruchomości jest chwila jej zakupu do majątku wspólnego, a późniejszy podział majątku nie maja znaczenia.

Zatem Małżonkowie X mogliby sprzedać nieruchomość w 2018 roku w całości bez podatku, bez wględu na to jak się nią podzielili, czy towarzyszyły temu spłaty, przejęcie kredytu, itp.

Potwierdzają to interpretacje indywidualne wydane przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej:

• 11 stycznia 2018 r. (nr 0113-KDIPT2-2.4011.372.2017.2.KR),
• 1 lutego 2018 r. (nr 0115-KDIT2.1.4011.346.2017.2.JG),
• 8 lutego 2018 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.404.2017.1.AK1),
• 9 lutego 2018 r., (nr 0115-KDIT2-3.4011.71.2017.1) i (0115-KDIT2-3.4011.15.2018.2.AD),oraz
• 13 lutego 2018 r., (nr 0113-KDIPT2-2.4011.12.2018.1.SR),

Co to oznacza dla Podatników?

• ci którzy zapłacili podatek i od daty jego wymagalności nie upłynęło jeszcze 5 lat, mogą złożyć wniosek o zwrot nienależnie zapłaconego podatku, nawet jeśli wcześniej otrzymali negatywną interpretację podatkową. Wystarczy, że wniosek o nadpłatę zostanie złożony przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. W grę wchodzą niemałe pieniądze, bo stawka podatku to 19%;

• ci którzy teraz sprzedają mieszkania, powinni wystąpić o interpretację podatkową, żeby się zabezpieczyć na przyszłość i nie będą musieli płacić podatku;

• ci którzy sprzedali mieszkania i oświadczyli, że wydadzą pieniądze ze sprzedaży na własne cele mieszkaniowe, nie muszą już tego robić, ale również powinni wystąpić o interpretację podatkową, żeby się zabezpieczyć przed zmianą stanowiska fiskusa;

• ci których sprawy są obecnie w sądzie wygraną mają niemalże w kieszeni, trzeba tylko przypominieć składowi orzekającemu o uchwale NSA i powołać się na najnowsze interpretacje.

Szanse na zwrot podatku są bardzo duże, w szczególności, że od 1 stycznia 2016 roku organy podatkowe obowiązuje zasada in dubio pro tributario, zgodnie z którą niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika. Sądy administracyjne coraz częściej powołują się na tę zasadę wydając wyroki (przykładowo wyrok NSA z 29 listopada 2017 r. syn. II FSK 3280/15).

Te same zasady można zastosować do własnościowego prawa do lokalu spółdzielczego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 15 listopada 2017 r., I SA/Gl 869/17).

W przypadku nabycia mieszkania w drodze umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży, należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe ustalenie daty nabycia nieruchomości.

W razie wątpliwości zapraszam na konsultacje indywidualnych przypadków.

Nasz komentarz w tym temacie ukazał się w Gazecie Prawnej z 21 lutego 2018 roku.